اختلالات مفصل گیجگاهی فکی (TMD)

0 (0)

آیا هنگام باز کردن دهان صدای تق‌تق یا کلیک از فکتان می‌شنوید؟
آیا احساس درد یا گرفتگی در ناحیه فک، صورت یا حتی گوش دارید؟
ممکن است بدون اینکه بدانید، دچار اختلال مفصل گیجگاهی فکی (TMD) شده باشید؛ مشکلی نسبتاً شایع که می‌تواند باعث درد مزمن، ناراحتی هنگام جویدن و حتی سردرد شود. در این مقاله به زبان ساده به بررسی این اختلال، علائم آن، دلایل ایجاد، راه‌های تشخیص و روش‌های درمان مؤثر آن می‌پردازیم.

اختلال مفصل گیجگاهی فکی (TMD) چیست؟

اختلال مفصل گیجگاهی فکی یا به اختصار TMD، به مجموعه‌ای از مشکلات و اختلالات عملکردی در ناحیه مفصل گیجگاهی فکی (TMJ) گفته می‌شود؛ مفصلی که فک پایین را به جمجمه متصل می‌کند و در حرکاتی مانند باز و بسته کردن دهان، جویدن و صحبت کردن نقش کلیدی دارد. این مفصل در دو طرف صورت، درست در جلوی گوش‌ها قرار دارد و از اجزایی مانند کندیل فک، حفره گلنوئید و دیسک غضروفی تشکیل شده است.

زمانی که این مفصل یا عضلات اطراف آن دچار التهاب، آسیب، تنش یا اختلال عملکرد می‌شوند، علائمی مانند درد، خشکی فک، صدای کلیک یا قفل شدن فک ممکن است ایجاد شود. این وضعیت می‌تواند به دلایل مختلفی مانند دندان قروچه، ضربه به فک، استرس مزمن یا حتی ساختار نامناسب فک رخ دهد. شدت این اختلال از ناراحتی خفیف تا درد مزمن و ناتوان‌کننده می‌تواند متفاوت باشد.

با وجود اینکه TMD یک اختلال پیچیده است، بسیاری از موارد آن با درمان‌های غیرتهاجمی قابل کنترل هستند. تشخیص به‌موقع، آموزش صحیح بیمار، و انتخاب درمان مناسب، نقش مهمی در بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا ایفا می‌کند.

علل و عوامل بروز اختلالات مفصل گیجگاهی فکی TMD

اختلال مفصل گیجگاهی فکی (TMD) یک بیماری چندعلتی است، به این معنی که ممکن است تحت تأثیر عوامل مختلف جسمی و روانی ایجاد شود. یکی از رایج‌ترین دلایل بروز این اختلال، فشار یا تنش بیش از حد به مفصل فک به دلیل دندان قروچه (براکسیسم) یا فشردن غیرارادی دندان‌ها در زمان استرس است. این عادت معمولاً در خواب یا در شرایط اضطراب شدید اتفاق می‌افتد و باعث خستگی یا درد در عضلات فک می‌شود.

ضربه مستقیم به ناحیه فک یا صورت، جراحی‌های دهان و فک، آرتروز، یا دررفتگی دیسک مفصل نیز از دیگر دلایل شناخته‌شده در بروز TMD هستند. در برخی موارد، وجود ناهنجاری‌های فکی یا نحوه نامناسب قرارگیری دندان‌ها در کنار هم (مال‌اکلوژن) می‌تواند منجر به اختلال در عملکرد مفصل گیجگاهی شود. حتی عادات نادرستی مثل جویدن مکرر آدامس یا نگه داشتن تلفن بین فک و شانه ممکن است به مرور زمان آسیب ایجاد کند.

نکته مهم این است که عوامل روانی مثل اضطراب مزمن، افسردگی یا استرس‌های زندگی نیز می‌توانند نقش مهمی در شروع یا تشدید علائم TMD داشته باشند. بسیاری از بیماران در هنگام تجربه فشارهای روحی، ناخودآگاه عضلات صورت و فک را منقبض می‌کنند که این امر به تحریک و التهاب مفصل فکی منجر می‌شود. بنابراین در درمان TMD، باید به ترکیبی از جنبه‌های فیزیکی و روانی بیمار توجه شود.

علائم شایع اختلال مفصل گیجگاهی فکی (TMD)

علائم اختلال مفصل گیجگاهی فکی (TMD) می‌توانند بسیار متنوع و گاهی گیج‌کننده باشند، زیرا این مفصل با بخش‌های مختلفی از صورت، گردن و سر در ارتباط است. یکی از اصلی‌ترین علائم، درد در ناحیه فک یا اطراف گوش است که ممکن است به صورت خفیف یا تیز و شدید بروز کند. این درد اغلب هنگام باز و بسته کردن دهان، جویدن غذا یا صحبت کردن تشدید می‌شود.

از دیگر نشانه‌های رایج TMD می‌توان به صدا دادن فک هنگام باز یا بسته کردن دهان اشاره کرد. این صداها ممکن است به صورت کلیک، ترک یا حتی حس “قفل شدن” فک احساس شود. همچنین بسیاری از بیماران از محدود شدن باز شدن دهان یا احساس خشکی و سفتی در مفصل شکایت دارند. این موضوع می‌تواند روی فعالیت‌های روزمره مانند خوردن، خندیدن یا صحبت کردن تأثیر منفی بگذارد.

در موارد پیشرفته‌تر، TMD می‌تواند با سردردهای مزمن، درد گردن و شانه، درد پشت چشم، وزوز گوش (تینیتوس) یا حتی سرگیجه همراه باشد. برخی افراد همچنین بی‌حسی یا سوزن‌سوزن شدن در ناحیه فک، گونه یا انگشتان دست را تجربه می‌کنند. اگرچه این علائم ممکن است مشابه بیماری‌های دیگر باشند، اما بررسی دقیق توسط دندانپزشک یا متخصص فک و صورت برای تشخیص دقیق ضروری است.

روش‌های درمان اختلال مفصل گیجگاهی فکی (TMD)

درمان اختلال TMD بسته به شدت و علت آن، می‌تواند از روش‌های ساده و غیرتهاجمی تا گزینه‌های پیچیده‌تر جراحی متغیر باشد. در اکثر موارد، پزشکان ابتدا درمان‌های محافظه‌کارانه را پیشنهاد می‌دهند که شامل استفاده از کمپرس گرم یا سرد، داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (مانند ایبوپروفن)، و تکنیک‌های کاهش استرس مانند مدیتیشن یا ماساژ درمانی است. این روش‌ها می‌توانند به کاهش التهاب و تسکین درد در مراحل اولیه کمک کنند.

یکی دیگر از راهکارهای موثر، استفاده از محافظ دندانی شبانه (نایت گارد یا آتل اکلوزال) است. این ابزار، معمولاً از جنس پلاستیک نرم یا سخت ساخته می‌شود و در هنگام خواب بر روی دندان‌ها قرار می‌گیرد تا از فشردن و ساییدن دندان‌ها جلوگیری کند. همچنین تکنیک‌های فیزیوتراپی مانند تمرینات کششی، لیزردرمانی و درمان با تحریک الکتریکی می‌توانند عملکرد عضلات فک را بهبود داده و درد را کاهش دهند.

در مواردی که درمان‌های غیرجراحی نتیجه‌بخش نباشند، پزشک ممکن است گزینه‌های جراحی مانند آرتروسنتز (شستشوی مفصل)، آرتروسکوپی یا حتی تعویض کامل مفصل با ایمپلنت TMJ را بررسی کند. البته جراحی معمولاً به‌عنوان آخرین گزینه و فقط برای بیمارانی که دچار آسیب‌های ساختاری شدید یا دردهای مزمن مقاوم به درمان هستند در نظر گرفته می‌شود. تصمیم‌گیری درباره نوع درمان باید با مشورت دقیق پزشک متخصص صورت گیرد تا بهترین نتیجه با کمترین عوارض حاصل شود.

دندانپزشکی اقساطی در اصفهان راه حل پیشنهادی برای درمان اختلالات مفصل گیجگاهی فکی

جمع‌بندی و توصیه پایانی

اختلال مفصل گیجگاهی فکی (TMD) یک مشکل پیچیده اما قابل کنترل است که می‌تواند کیفیت زندگی افراد را تحت تأثیر قرار دهد. از درد فک گرفته تا سردرد، سرگیجه و مشکلات جویدن، علائم این بیماری بسیار متنوع‌اند و گاهی تشخیص آن را دشوار می‌کنند. با این حال، آگاهی از علائم و مراجعه به‌موقع به دندانپزشکی یا متخصص فک و صورت، می‌تواند از پیشرفت بیماری جلوگیری کرده و روند درمان را آسان‌تر کند.

نکته مهم این است که اکثر موارد TMD با روش‌های غیرجراحی و ساده مانند کاهش استرس، استفاده از محافظ شب، و فیزیوتراپی قابل کنترل هستند. توجه به سبک زندگی، اجتناب از عادت‌های مخرب مثل جویدن ناخن یا آدامس، و حفظ سلامت روان نیز نقش مؤثری در پیشگیری و بهبود این اختلال دارد. در موارد پیشرفته‌تر، درمان‌های تخصصی و حتی جراحی نیز ممکن است لازم باشد، اما این تصمیم باید با بررسی دقیق و نظر متخصص انجام شود.

در نهایت، اگر احساس درد، صدا، قفل شدن فک یا هرگونه ناهنجاری در ناحیه فک و صورت دارید، آن را نادیده نگیرید. تشخیص زودهنگام کلید درمان موفق است. مراقبت از مفصل فک، بخشی مهم از سلامت کلی دهان و صورت شماست که نباید دست‌کم گرفته شود.

سوالات متداول در مورد اختلال مفصل گیجگاهی فکی (TMD)

1. اختلال TMD چیست و چه علائمی دارد؟

اختلال مفصل گیجگاهی فکی (TMD) به مشکلاتی اطلاق می‌شود که در مفصل فک و ماهیچه‌های اطراف آن ایجاد می‌شود. علائم شایع شامل درد فک، سردرد، صدا دادن مفصل فک هنگام باز و بسته کردن دهان، و دشواری در جویدن یا باز کردن دهان به‌طور کامل هستند.

2. چرا اختلال TMD ایجاد می‌شود؟

اختلال TMD ممکن است به دلایل مختلفی مانند آسیب‌های فکی، فشارهای روانی، عادات نادرست مانند دندان قروچه یا جویدن آدامس مداوم، یا مشکلات ساختاری فک ایجاد شود. همچنین عوامل ژنتیکی یا تغییرات هورمونی نیز ممکن است در بروز این اختلال دخیل باشند.

3. آیا درمان برای TMD وجود دارد؟

بله، درمان‌های مختلفی برای TMD وجود دارد که از روش‌های ساده و غیرجراحی مانند استفاده از محافظ دندانی شبانه، فیزیوتراپی و داروهای مسکن گرفته تا درمان‌های جراحی پیچیده‌تر برای موارد شدیدتر متغیر است.

4. چگونه می‌توان از TMD پیشگیری کرد؟

برای پیشگیری از TMD، باید از عادات آسیب‌زننده‌ای مانند دندان قروچه، جویدن مداوم آدامس و فشار آوردن به فک خود جلوگیری کرد. همچنین مدیریت استرس و مراقبت از سلامت روانی و جسمی می‌تواند کمک زیادی به پیشگیری از این اختلال داشته باشد.

5. آیا TMD همیشه نیاز به جراحی دارد؟

خیر، در بسیاری از موارد، درمان‌های غیرجراحی مانند استفاده از نایت گارد، فیزیوتراپی و داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی می‌توانند مؤثر باشند. جراحی تنها در موارد شدید و مقاوم به درمان‌های غیرجراحی در نظر گرفته می‌شود.

6. چطور می‌توانم بفهمم که دچار TMD هستم؟

اگر درد مداوم در ناحیه فک، گوش، یا گردن دارید یا از صدا دادن فک هنگام باز یا بسته کردن دهان رنج می‌برید، احتمالاً نیاز به مشاوره با پزشک یا دندانپزشک دارید. پزشک می‌تواند از طریق معاینه بالینی و برخی آزمایشات تشخیصی، TMD را تایید کند.

منبع مطلب : وبسایت FDA